AHLAKİ DUYGULAR

Gerek kendimiz tarafından ,gerekse başkaları tarafından yapılan işler,davranışlar bizde bazı davranışların uyanmasına neden olur.Hiç tanımadığımız  iki insan arasında meydana gelen bir haksızlığa da içimizden tepki gösteririz.Haksıza kızar,haksızlığa uğrayana da acırız.Örneğin,Fakirlere yardım  takdir duygusunu,yalancılık,dolandırıcılık ise nefret duygusunu uyandırır.

 

İşte ahlaki duygular,insanın gerek kendisinin,gerekse başkalarının davranış ve yaşayışlarının etkisiyle oluşan duygulardır.

İnsanda dan denilen gücün muhakemeleri sonucu ahlaki duygular doğar.Ancak vicdani muhakeme(muhasebe)her şahısta aynı olmadığından,ahlaki duyguların mahiyet ve şiddeti farklı farklı olur.

 

Öylese vicdan ve vijdani muhasebe ne demektir.

VİCDAN arapça bir kelime olup,Nefs,(öz düşünce ,saf bozulmamış düşünce)bulmak manalarına gelir.Yani her hangi bir hareket doğru mu,yanlışmı diye düşündüğümüz,vakit,içimizde bir hakim buluruz.Bu hakim,bizim ve başkalarının ahlaki hareketleri hakkında hükümler verir.

Terim anlamı olarak ise,"insan davranışlarını iyi ve kötüye,hayır ve şerre hüküm(karar)verme kuvvetidir.İnsan vicdanı ile kendi kendini muhakeme(sorgular)eder,bir nevi yargılar.Bu nedenle vicdan,insanın içinde kurulan bir mahkemedir denilebir.

Vicdanın üç önemli fonksiyonu vardır.

1)İnsan davranışlarını iyi ve kötü oluşlarına göre ayırır.Onlar için iyi ya da kötü hükmünü verir.

2)Bir işin yapılması veya yapılmaması hususunda  seçme yapar.

3)İnsanın yapacağı veya yapmış bulunduğu hareketler sonunda meydana gelecek duyguları bildirir.Yapılmaması gereken bir davranış sonunda duyulan vicdan azabı,iyi bir hareket sonunda duyulan iç huzuru gibi.

 

Şu da unutulmamalıdır ki,her insanda var olan bu kabiliyet,bütün insanlarda eşit derecede değildir.Her insanın vicdani kanaati az çok değişiktir. Bu konuda inancın,eğitimin ve yapılan davranışların büyük bir etkisi vardır.Vicdan,eğitim ve iyi eğitim sayesinde  gelişip sahibi için bir irfan meş'alesi olabileceği gibi yine eğitim ve kötü davranışlarla bozulup gitgide  sönük bir hale gelebilir.Nitekim,kötülüğü iyiliğe tercih eden,hiçbir pişmanlık duymaksızın büyük zulüm ve haksızlıklar yapan kişilere her zaman rastlamak mümkündür.

Vicdanı kuvvetli olan insanlar,az kötülük yapan,hatta hiç kötülük yapmamaya çalışan insanlardır.Bu nedenle eğer insan,kötülükten ne kadar çekinir,başkalarına ne kadar   yardımcı olmaya çalışırsa vicdanı o kadar kuvvetli olmaktadır.Bunun tam tersi olarak da sık sık suç işlerse vicdanı o kadar zayıflamaktadır.

(Doç.Dr.Hüseyin Peker,Din Psikolojisi,Samsun,1993,Sayfa ,61'62)